Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego jest Instytutem Badawczym prowadzącym w oparciu o statut badania naukowe, prace wdrożeniowe, działalność szkoleniową i ekspertyzową oraz działalność diagnostyczną, orzeczniczą i leczniczą w zakresie medycyny pracy i zdrowia środowiskowego. Instytut podejmuje również zadania z zakresu zdrowia publicznego inne, niż wymienione wyżej a w szczególności zadania z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki chorób. Pracownikami Instytutu są  specjaliści z różnych dziedzin nauk medycznych i przyrodniczych o szerokim dorobku naukowym. W strukturze Instytutu znajdują się Oddział Chorób Zawodowych z Pododdziałem Chorób Wewnętrznych i Pododdziałem Alergologii oraz Regionalny Ośrodek Ostrych Zatruć wraz z Oddziałem Toksykologii Klinicznej, a także zakłady i samodzielne pracownie naukowo-badawcze oraz inne jednostki organizacyjne; merytoryczne i administracyjne. Ponadto, ma tu siedzibę Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Medycyny Środowiskowej, Oddział Śląski Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy oraz Stowarzyszenie Higienistów Pracy.